AIDS
HIV i AIDS
Zespół nabytego upośledzenia odporności, nazywany w skrócie AIDS, jest chorobą wywołaną przez wirus HIV, który może być przenoszony drogą krwi, kontaktu seksualnego lub okołoporodową (wertykalnie, bądź przez mleko matki). Do najczęstszych zakażeń dochodzi jednak na drodze kontaktów seksualnych. Nie ma tutaj znaczenia, czy są to stosunki heteroseksualne, czy homoseksualne. Zakażenie wirusem HIV nie oznacza jeszcze choroby. AIDS rozwija się długo, niekiedy nawet przez okres kilkunastu lat. Średnio choroba ta pojawia się po upływie około 8-10 lat od momentu zakażenia. Wirus HIV jako przyczyna AIDS został zidentyfikowany w 1983 roku przez francuskich naukowców ? Luca Montagniera i Francoise Barre-Sinoussi. W 2008 roku otrzymali oni nagrodę Norbla za to odkrycie.
Wirus niszczy komórki krwi, które odpowiedzialne są za ochronę przed chorobami, stąd nazwa: zespół nabytego upośledzenia odporności, która nadana została tej chorobie w 1982 roku. Wcześniej nazywana była rakiem gejów lub upośledzeniem odporności związanym z homoseksualizmem. Wskutek spadku odporności rozwijają się tak zwane zakażenia oprtunistyczne, powstają zaburzenia neurologiczne, defekty, a także nowotwory. Wirus atakuje najczęściej limfocyty T-helper, które odgrywają niezwykle istotną rolę w odporności organizmu. Choroba ta jest śmiertelna. Do dnia dzisiejszego nie wynaleziono żadnego skutecznego lekarstwa ani szczepionki zwalczającej AIDS, mimo intensywnych prób i badań przeprowadzanych w tym celu od lat.
Źródła zakażenia
AIDS występuje na całym świecie. W Polsce od kilku lat można zaobserwować wzrost liczby zakażeń HIV na drodze niezabezpieczonego prezerwatywą stosunku hetero- lub homoseksualnego. Nadal u wielu osób zakażenie to pozostaje nierozpoznane. W grupie ryzyka znajdują się przede wszystkim osoby uprawiające seks bez prezerwatywy oraz dożylnie stosujące narkotyki. Do zakażenia może także dojść na skutek zakłucia lub skaleczenia się ostrym przedmiotem, który jest zanieczyszczony krwią osoby zakażonej HIV. Źródło zakażenia dla noworodka stanowi także matka zakażona wirusem HIV. Największe stężenie zakaźnego czynnika znajduje się jednak we krwi. Duże ryzyko zakażenia istnieje także w trakcie transfuzji zakażonej krwi. W związku z tym istnieje konieczność zachowania największych środków ostrożności, polegających między innymi na każdorazowym badaniu krwi, pozwalającym na stwierdzenie, bądź wykluczenie obecności wirusa. Na szczególną uwagę zasługuje jednak fakt, że badania te nie zawsze są w stanie wykryć infekcję ? dotyczy to szczególnie wszesnego etapu jej rozwoju.
Objawy zakażenia
Pierwsze objawy zakażenia mogą przypominać grypę. Wczesne stadium może także charakteryzować się obrazem klinicznym podobnym do mononukleozy zakaźnej. W wielu przypadkach większa część choroby może przebiegać bezobjawowo. Wirus HIV rozwija się w zainfekowanym organizmie przez bardzo długi okres czasu. Rozwój ten można podzielić na trzy, charakterystyczne etapy. Przez pierwsze kilka tygodni od momentu zakażenia, następuje namnażanie się wirusa w organizmie, co wywołuje objawy podobne do wspomnianej wcześniej grypy lub mononukleozy zakaźnej. Do najczęściej występujących dolegliwości zaliczyć można między innymi: gorączkę, zapalenia gardła, uczucie mocnego zmęczenia, bóle głowy, stawów i mięśni, a także powiększenie węzłów chłonnych. Zakażenie w początkowym stadium zostaje bardzo rzadko zdiagnozowane, gdyż wspomniane wcześniej objawy ustępują samoistnie, zwykle po upływie dwóch lub trzech tygodni.
Przez kolejne 8-10 lat trwania choroby wirus HIV nie powoduje żadnych objawów u osoby zakażonej. Nazywa się to stanem ?utajenia?. Ostatni etap zakażenia prowadzi już do rozwoju AIDS, a jego charakterystycznym objawem jest przede wszystkim upośledzenie układu odpornościowego. Na takim etapie nawet najmniej poważna infekcja może doprowadzić do śmierci chorego.
O tym, jak szybko postępuje choroba i jak rozwija się AIDS, decyduje przede wszystkim wzrost liczby kopii RNA wirusa znajdującego się we krwi, a także spadek liczby limfocytów, odpowiedzialnych za odporność organizmu. Zakażenie wirusem HIV nie może być utożsamiane z zachorowaniem na AIDS, o czym mowa była powyżej. Celem opóźnienia procesu rozwoju AIDS w organizmie osoby zakażonej, stosuje się terapię antywirusową. Z przeprowadzonych niedawno badań wynika, że nawet u 10% wszystkich osób zakażonych nie dochodzi do rozwoju choroby, nawet po upływie 10 lat od momentu zakażenia wirusem HIV.
Stadium pełnoobjawowe AIDS
Choroba AIDS powoduje przede wszystkim wspomniane już wielokrotnie zaburzenie odporności. Skutkiem tego jest zmniejszony mechanizm obronny organizmu, nawet przed najmniejszymi, z pozoru niegroźnymi infekcjami. Bardzo często prowadzi to do powstawania nowotworów oraz różnego rodzaju chorób, które atakują niemalże wszystkie układu organizmu osoby chorej. Do najczęściej powstających nowotworów zalicza się: inwazyjny rak szyjki macicy, mięsak Kaposiego, czy chłoniaki nieziarnicze. Do najczęstszych chorób układu oddechowego zalicza się: nawracające zapalenie płuc, gruźlicę oraz pneumocystydowe zapalenie płuc. AIDS prowadzi także do chorób układu pokarmowego, a więc do zapalenia przełyku, kandydozy, czy zakażeń wirusami hepatotropowymi, a także do chorób układu nerwowego (toksoplazmowa mózgu, zapalenie opon mózgowych). Pełnoobjawowe stadium choroby charakteryzuje się także wystąpieniem zmian skórnych. Do najczęstszych chorób zalicza się półpasiec, znacznie ciężej przebiegającą opryszczkę, a także kłykciny kończyste i inne choroby weneryczne.
Rozpoznanie
Pacjent musi wyrazić zgodę na przeprowadzenie testów, wykrywających wirus HIV. Ma oczywiście prawo do anonimowego poddania się badaniom. Test ELISA, zarejestrowany już w 1985 roku, a stosowany do dziś, polega na stwierdzeniu w surowicy przeciwciał anty-HIV. Negatywny wynik testu oznacza brak we krwi tych przeciwciał. Warto jednak podkreślić, że przeciwciała te pojawiają się po około 2-9 tygodni od momentu zakażenia. Najczęściej są jednak obecne po 12 tygodniach. Wynik dodatni testu musi być potwierdzony tak zwaną metodą Western blot ? jest to badanie drogie i wykonywane jedynie w ośrodkach charakteryzujących się najwyższym stopniem referencyjności. W wątpliwych przypadkach stosuje się testy IV generacji, które wykrywają antygen p24 oraz przeciwciała anty-HIV i pozwalają tym samym na rozpoznanie zakażenia HIV już w okresie ostrej choroby retrowirusowej, a więc podczas wczesnego stadium zakażenia.
Leczenie
Na chwilę obecną dopuszczonych jest obecnie około 25 leków antyretrowirusowych, których zadaniem jest hamowanie rozwoju wirusa oraz zmniejszenie jego ilości we krwi. Skutkiem tego jest mniejsze ryzyko przeniesienia zakażenia, na przykład podczas stosunku seksualnego. Terapia antyretrowirusowa zmniejsza śmiertelność oraz znacznie wydłuża czas, jaki upływa od momentu zakażenia wirusem HIV do rozwoju AIDS. Stosowanie tej terapii w krajach rozwiniętych potwierdza jej skuteczność, przede wszystkim poprzez zmniejszenie liczby zgonów. Czynnikiem zapobiegawczym jest tylko i wyłącznie unikanie wszelkiego ryzyka zakażenia HIV. Do dnia dzisiejszego nie wynaleziono szczepionki zwalczającej chorobę.
AIDS na świecie
Zgodnie z raportem ONZ, około 33 miliony osób na całym świecie jest zarażonych wirusem HIV. Codziennie przybywa następnych 7 tysięcy osób, które są nosicielami wirusa. Co godzinę umiera 200 osób chorych na AIDS. Od 1983 do 2011 roku na chorobę tę zmarło około 25 mln ludzi, a obecnie odnotowuje się około 2 mln zgonów rocznie. Liczby te są przerażające. Mimo, iż potwierdzono skuteczność leków antyretrowirusowych w ramach zmniejszenia ryzyka przeniesienia wirusa HIV na inne osoby, liczba zakażonych ciągle rośnie, zwłaszcza w północnej Afryce, na Bliskim Wschodzie, a także w Europie Wschodniej. AIDS jest chorobą śmiertelną, ale przewlekłą. Dzięki wdrożeniu w odpowiednim momencie właściwej terapii antyretrowirusej, osoba chora może dożyć sędziwego wieku.
